İş bırakma, Memurlar tarafından taleplerini ve seslerini toplumla paylaşabilmek, emeklerinin değerini hissettirmek için kullanılan bir eylem biçimi olarak yer almaktadır.
İş bırakma eylemi nedir?
Memurların üyesi olduğu sendikanın alacağı karar doğrultusunda ve belirttiği süre içerisinde mali, özlük, sendikal veya her türlü konuda demokratik tepkisini dile getirmek adına görevine gitmemesi veya görevini belirli sürelerde yerine getirmemesidir. Memurların iş bırakma eylemleri işçilerin grev hakkı gibi değerlendirilmemelidir. Bilindiği üzere Memurların (kamu görevlilerinin) grev hakkı bulunmamaktadır.
İş bırakma eylemini hukuki alanda değerlendirildiğinde;
1. Memurlar için iş bırakmanın (grevin) 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 27 nci maddesinde “Devlet memurlarının greve karar vermeleri, grev tertiplemeleri, ilan etmeleri, bu yolda propaganda yapmaları yasaktır. Devlet memurları, herhangi bir greve veya grev teşebbüsüne katılamaz, grevi destekleyemez veya teşvik edemezler.” Şeklinde açık hüküm bulunmaktadır.
2. 4688 sayılı kanunun 18 nci maddesinde; “Kamu görevlileri, iş saatleri dışında veya işverenin izni ile iş saatleri içinde sendika veya konfederasyonların bu Kanunda belirtilen faaliyetlerine katılmalarından dolayı farklı bir işleme tâbi tutulamaz ve görevlerine son verilemez.” Şeklinde hüküm bulunmaktadır. Ancak kanun maddesinden de anlaşılacağı üzere 4688 sayılı kanunda belirtilen faaliyetlere (ilgili kanunda kamu görevlilerinin grev yapma hakkı bulunmamaktadır.) katılımdan dolayı kamu görevlileri farklı bir işleme tâbi tutulamaz ve görevlerine son verilemez denilmektedir. 4688 sayılı kanun da dahil diğer kanunlarda Anayasaya uygun olarak çıkarılmış ve Kamu görevlilerinin iş bırakma (grev) hakkı düzenlenmemiştir.
3. Danıştay, verdiği kararlarla grevi fiili durum haline getirmiştir. Ancak mevcut mevzuat ise iş bırakmayı kanunsuz olarak görmektedir. 1982 Anayasası’nda yapılan değişiklikle memurlar ve diğer kamu görevlilerine toplu sözleşme yapma hakkı getirilmiştir. Bu çerçevede 4688 sayılı Kanun’da da gerekli değişiklikler yapılarak toplu sözleşmenin esas ve usulleri belirlenmiştir. Bu bağlamda, Anayasa’nın 53’üncü maddesinde memurlar toplu sözleşme hakkı düzenlenmiş iş bırakma (grev hakkı ) ise 54’üncü maddede sadece işçiler için düzenlenmiştir. Bu çerçevede memurlar için, ayrıca anayasal düzenleme gerekmektedir. Diğer yandan, 657 sayılı Kanun’un 125/E-a maddesinde; ideolojik veya siyasi amaçlarla kurumların huzur, sükun ve çalışma düzenini bozmak, boykot, işgal, kamu hizmetlerinin yürütülmesini engelleme, işi yavaşlatma ve iş bırakma ( grev) gibi eylemlere katılmak veya bu amaçlarla toplu olarak göreve gelmemek, bunları tahrik ve teşvik etmek veya yardımda bulunmanın memuriyetten çıkarma cezası ile cezalandırılacağı hükme bağlanmıştır.
4. 657 sayılı Kanun’da yer alan bu kadar açık hüküm karşısında memurları ideolojik amaçlarla iş bırakmaya (grev yapmaya) davet etmek tehlikeli bir girişimdir ve gelecekleriyle oynamaktır. Bu tür davranışların da alışkanlık haline getirilerek nasıl olsa bu kadar büyük bir kitleye ceza verilemez denilmesi ise doğru bir yaklaşım olmayacaktır.
5. Danıştay’ın vermiş olduğu karar bağlayıcı olmayıp, değişme riski olan bir karardır. Kaldı ki verilen kararlarda oybirliği bulunmamaktadır. Diğer bir husus da yapılan yeni atamalarla Danıştay’da çok büyük bir değişiklik olmuş ve bunun kararlara yansıyabileceği hususu gözden kaçırılmayarak memurların/sözleşmeli kamu personelinin hukuka aykırı hareket etmesi doğru değildir.
6. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin 21.04.2009 tarihli ve 68959/01 sayılı kararında iş bırakma (grev ) hakkının kati olmadığını ve belirli durumlarda kısıtlamaların söz konusu olabileceğini belirtmiştir. Bununla birlikte, belirli memur sınıflarının iş bırakma (grev) hakları yasaklanırken, bu yasakların bütün devlet memurlarına hatta, sanayi ve ticaret alanlarında çalışan devlet çalışanlarına kadar genişletilemeyeceği bildirilmiştir.
7. Hali hazırdaki işçi sendikalarına ilişkin uygulamada bile, her sektörde iş bırakma (grev) kararı alınamamaktadır. Örneğin 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanun’ unun 62’nci maddesi ile “(1) Can ve mal kurtarma işlerinde; cenaze işlerinde ve mezarlıklarda; şehir şebeke suyu, elektrik, doğal gaz, petrol üretimi, tasfiyesi ve dağıtımı ile nafta veya doğalgazdan başlayan petrokimya işlerinde; (…) Millî Savunma Bakanlığı ile Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığınca doğrudan işletilen işyerlerinde; kamu kuruluşlarınca yürütülen itfaiye (…) ve hastanelerde grev ve lokavt yapılamaz.(1)” özellikle kişi ve toplum sağlığı ile yakından ilgili olan, sağlık kurumlarında grev kararı alınamamaktadır. Yani, iş bırakma (grev) hakkı verilen işçiler için bile, iş bırakma (grevin) nasıl ve hangi şartlarda yapılacağı kanunla açıkça düzenlenmiş ve her sektörde iş bırakma (grev) yapılamayacağı hükme bağlanmıştır.
8. Memurlar açısından, iş bırakma (grev )ve lokavt uygulamalarının ise nasıl olacağı anayasal ve yasal açıdan belirtilmemiş olduğundan ve iş bırakma (grevin) memuriyetten çıkarma gibi ağır bir yaptırım gerektirdiğinden iş bırakmaya (greve) giden Memurların, hem kurumlarıyla hem de güvenlik güçleriyle sorunlar yaşaması muhtemel olacaktır. Bu sorunların asgariye indirilebilmesi amacıyla, sorunun tüm boyutlarını ele alan yeni bir memur sendika yasası ile kamu personel reformunun çıkarılması gerekmektedir.
Sonuç olarak; Memurların, 657 sayılı Kanun’un açıkça yasakladığı faaliyetlere teşvik edilmesinin doğru bir yaklaşım olmadığını ve hukuki yaptırımlarla geleceklerini karartabileceğini düşünüyorum. Sendikalar öncelikle; mevzuatın, memur/sözleşmeli kamu personelinin haklarını koruyup, geliştirebilmesi için, iş bırakma (grev) hakkını kullanabilmesi yönünde kanuni çalışmalar yapması gerekmektedir. Herhangi bir yargılama sürecinde Türk Ceza Kanununa göre memur/sözleşmeli personelin yargılanacağı açıktır.
NOT: Araştırmalarım sonucu Memurların iş bırakma eylemi sonucu almış olduğu disiplin cezası veya idari işlem üzerine kaybettiği davaya rast gelmediğim, bu güne kadar açılmış davaların da kazanıldığı görülmektedir.
Tufan GÜL
03 Ocak 2023
faydalı bir içerik oldu..emeğinize sağlık hocam